Brenda Mathijssen “Je gaat terug naar de natuur, en je verwordt uiteindelijk ook weer zelf natuur”

Haar fascinatie begon bij religie, vertelt Brenda. “Ik ben geïnteresseerd in mensen en hun gedrag. Hoe maken we het leven betekenisvol? Via religie en andere vormen van zingeving kun je het antwoord op die vraag het beste op het spoor komen.”

Gegrepen

Haar studie Religiewetenschappen begon Brenda puur uit die interesse voor mensen. Brenda: “Pas later kwam de dood. Als student-assistent werkte ik mee aan de organisatie van een groot congres waar onderzoeken worden gepresenteerd over de dood, en hoe mensen daarmee omgaan en er invulling aan geven. Ik was toen ‘pas’ 23, maar het greep me. Ik dacht, ik ben zo jong nog, wil ik me nu hiermee bezighouden? Ik besloot het gewoon te gaan doen en ging stagelopen bij een uitvaartondernemer. Ik ben dus eigenlijk ‘toevallig’ in dit vakgebied gerold en heb het nooit meer kunnen loslaten. Via de dood kun je erachter komen wat écht de moeite waard is voor mensen in hun leven. Het is een moment waarop je dingen expliciet moet maken. Je waarden, je normen, dingen die je belangrijk vindt.”

Rode draden

Wat is voor Brenda, na alle onderzoeken die ze inmiddels deed, een rode draad in omgaan met sterven en rouw in ons land? “De onderwerpen komen meer uit de taboesfeer. We zijn er ook steeds actiever mee bezig. Dat geldt niet zozeer voor rouw; dat gebeurt nog vooral achter de voordeur. Maar we zien dat uitvaarten en afscheid steeds meer aandacht krijgen in het publieke domein. Mensen denken veel actiever na over wat ze zelf willen: keuzevrijheid is belangrijk. Dat zie je door de hele samenleving heen, ongeacht religie of culturele en etnische achtergronden.

De meerderheid van de uitvaarten wordt georganiseerd door vijftigers en zestigers wiens ouders overlijden. Dat is een generatie die veel meer zelf wil bepalen. De rol van het individu is belangrijker geworden de afgelopen jaren. We willen zelf keuzes maken. Uitvaarten worden niet per se uitbundiger, maar wel meer zelf ingevuld en ook nabestaanden spelen een grotere rol. Mensen bereiden veel meer zelf voor als het gaat om hun eigen uitvaart en willen naasten niet al te veel belasten. Dat is ook een reden waarom mensen bijvoorbeeld kiezen voor een plek op een natuurbegraafplaats.”

Natuurbegraven

Natuurbegraven is een mooie vorm met een bepaalde symboliek: je gaat terug naar de natuur, en je verwordt uiteindelijk ook weer zelf natuur. Het sluit erg aan bij wat er nu leeft in de samenleving. De symboliek van de natuur, verbonden met de elementen en met ideeën over voortbestaan, helpt mensen betekenis te geven aan de dood. Dat intrigeert mij. Tegelijkertijd wil ik ook nog veel meer weten over duurzame manieren van begraven, waaronder natuurbegraven. Daarom ga ik daar nu onderzoek naar doen. Ik kijk naar het aspect duurzaamheid, naar wie de mensen die voor natuurbegraven kiezen precies zijn, waarom het aanspreekt. Ik hoop dat we zo tot nieuwe, duidelijke ideeën kunnen komen over wat een duurzame dood en uitvaart nu precies zijn.”

Eigen afscheid

Dan tot slot: als je vanuit je werk zoveel bezig bent met dit onderwerp, dan heb je vast ook helder wat je zelf wilt als het einde daar is? “Je zou het verwachten hè. Ik vind het belangrijk om het met mijn partner over mijn wensen te hebben, maar ik heb geen heel duidelijk idee over hoe ik het wil, of op welke plek. Juist doordat ik zoveel aspecten heb gezien, weet ik dat het wel goed komt als de tijd daar is. Mijn afscheid krijgt wel vorm.”