Van een vervreemd landschap
naar een herkenbare plek waar je wil zijn. Toekomst creëren door de eigenheid van het gebied terug te brengen.

Het gebied was deels een keileemplateau met ping-ruïnes, hoogveengebieden, dekzandruggen en beekdalen. Deze werd gevormd in het Holoceen, tussen 6000 en 3000 v.Chr.  Het veen werd gevormd in de stroomdalen die vanaf het Drents Plateau in westelijke en zuidelijke richting liepen. Door het stijgen van het grondwater werd de zandgrond steeds natter en er ontstonden meerstallen. Hoogveen bestaat vooral uit veenmos, dat op zijn beurt weer voor 90% uit water bestaat. Daarom waren het ook altijd ontoegankelijke hoogveenmoerassen.
Hoogveenmoerassen en dekzandruggen vormen de bronnen voor de bekende beekdalen die zich door het landschap vlechten.

Door de vervening is het landschap uitermate rechthoekig geworden Ten behoeve van de vervening werden wijken en vaarten aangelegd, zoals de Verlengde Middenraai. Heideontginningen op de woeste gronden zorgen voor grote rechte verkaveling. Later werden deze structuren gebruikt bij ruilverkavelingen en de modernisering van de landbouw. Vreemd genoeg zijn alle ontwikkelingen, tot nu, passend gemaakt naar dit rechthoekige landschap.

De verkavelingen voortgekomen uit ontginningen en vervening hebben geen enkele rekening gehouden met geologische waarden. Er was alleen het doel om grondstoffen te halen met de grootste efficiëntie, wat in die tijd ook te verantwoorden was zonder gebruik van welke machinale ondersteuning dan ook.

Na 1900 is het gebied doorontwikkeld vanuit efficiëntie denken hebben ruilverkavelingen gezorgd voor een landgebruik zonder duurzame visie. Zo is de ziel uit het landschap verdwenen. Enkele kleine relicten geven nu de inspiratie om een landschap te ontwerpen dat recht doet aan de basis, de Geomorfologie.

Opdracht:
Ontwerp een gebied waar leefbaarheid zich vanuit de geomorfologie kan vormen.
Laat het menselijk gebruik van het gebied weer de landschapslijnen volgen, ontstaan door natuurlijke invloeden

Bekijk het ontwerp

Een vergelijking van de huidige situatie met het nieuwe ontwerp.

Unieke elementen van het huidige landschap:

Gouden regels voor het ontwerp:

  • Gebruik de geomorfologie als basis.
    Velden op de keileemplateau’s. grondmorenen rug-plateau of welving.
    Hoogveen op keileemwelvingen.
    Beekdalen met beekleem of een beekdalbodem met veenopbouw.
    Dekzandruggen met plaatselijk kleine landduinen.
    Laagte met randwallen en pingo ruïnes.
  • Gebruik reliëf, grondwaterstromen en oppervlaktewater.
    Waterstromen hebben een enorme invloed op het landschap, de brongebieden zijn de basis van het oppervlaktewater in de beekdalen, deze bepalen de kwaliteit.
  • Vertaal het tijdsbeeld van vóór 1900 in het huidige landschap.
    Historische wegen, es-dorpen, hooilanden, akkers, weiden en grafheuvels.
  • Versterk de unieke kenmerken, de identiteit van het landschap.
    Beekdalen, Esch-dorpen, Mantingerzand met Jeneverbes, “velden “op het plateau pingo’s.
  • Denk na welke elementen je wil verwijderen voor meer kwaliteit.
    Niet alles wat het landschap heeft gevormd is acceptabel. Oude landgebruiken hebben geomorfologie gevolgd. Jonge landgebruiken hebben vanuit efficientie, en korte termijn denken, een vervreemdend effect op het landschap.
  • Denk na over herstructurering van het landschap.
    Natuur, landbouw, oude en nieuwe dorpen, vakantieparken.
    Voorbeeld herstel hoogveen Witteveen, betekend stopzetten van huidige landbouw.
  • Vernieuw het agrarische landgebruik.
    Huidige landbouw en hoogveen gaat niet samen, daarom zal landbouw zich aanpassen naar natte situaties.
  • Garandeer de leefbaarheid voor de lange termijn.
    Zorg dat mensen zich er thuis voelen. Om te wonen, werken en recreëren.
    Laat het menselijk gebruik van het gebied weer de landschapslijnen volgen, ontstaan door natuurlijke invloeden.
  • Recreatie en toerisme. Dit zijn de economische dragers voor het gebied.
    Toerisme mag nooit boven de identiteit en het DNA komen te staan, toerisme mag leefbaarheid niet overvleugelen. De essentie van toerisme is gebaseerd op het DNA van dit gebied, optimale beleving van het gebied is dan wat je moet koesteren.
  • Ambassadeurs voor natuur en landschap.
    Goudplevier, kraanvogels, jeneverbessen, heidekoeien.
    Locals, die zich hier thuis voelen en willen bijdragen aan hun leefgebied.

Ontwerpvoorstel

Ontwerp een landschap waar leefbaarheid zich vanuit de geomorfologie kan vormen. Laat het menselijk gebruik van het gebied weer de landschapslijnen volgen, ontstaan door natuurlijke invloeden en cultuurhistorie.

In het ontwerp zijn verschillende invalshoeken gebruikt om het landschap in te kleuren.
De Gouden-regels geven de richting, overwegingen tijdens het proces maken de details.
Hierbij is het vaak schakelen tussen verschillende onderwerpen en de juiste balans vinden die passend is voor het gebied.
Als ontwerper zoom je in op het gebied, wil je graag gaan tekenen maar merk je snel dat je studie van onderwerpen moet maken voordat je gaat tekenen. Achter ieder lijntje zit een verhaal en visie, ieder lijntje heeft invloed op het landschap en de leefbaarheid.
In dit ontwerp is een visie gegeven met mooie ontwikkelingen, daarbij zijn verschillende transitie nodig.

Cultuurhistorie met versterking van de unieke kenmerken van het landschap.

  • Herstel van het esdorpenlandschap Bruntinge.
    Bruntinger-Middenveld, Bruntinger-Weiden,Bruntinger-Esch en Bruntingerbos.
  • Herstel van het esdorpenlandschap Mantinge.
    Mantingerbosch en Weiden, Mantinger-Binnenveld, Voorste-Achterste Esch, Voorste Knijpe.
  • Uitbreiding en herstel van het Mantingerzand en Mantingerveld.
  • Ontwikkeling/herstel beekdal Mekelmeer.
  • Uitbreiding van westelijk bosgebied boswachterij Gees.
  • Ontwikkeling van de ecologische verbinding, samen met brongebied beekdal Mekelmeer.
  • Herstel van cultuurhistorische structuren in boswachterij Gees.
    Wegenpatroonherstel, omvorming van naaldbos naar loofwoud met grafheuvels.
  • Uitbreiding en herstel van randwallen met pingo-ruïnes “Hooge Stoep”, boswachterij Gees.
  • Uitbreiding van beek-begeleidend bos aan de oostzijde van boswachterij Gees.
  • Herstel van het esdorpenlandschap Gees.
    Geeserveld en Klinkenberg in het beekdal van Loodiep.

Herstructurering van het landschap en vernieuwingen van het agrarische landgebruik.

  • Omvorming van een intensief landbouwgebied naar herstel van een beekdal-landschap Oude Diep.
    Boeren en boswachters werken samen aan hoge biodiversiteit en kwalitatieve landbouwproducten.
  • Omvorming van landbouw naar hoogveen, brongebied voor beekdal Oude Diep.
  • Ontwikkelgebied voor proefstation natte landbouw.
    Helofytenfilter van aangrenzend landbouwgebied Witteveen, waarbij dit water zorgt voor bemesting van gewassen.
  • Omvorming van landbouw naar hoogveengebied Mepperveld.
  • Omvorming van intensieve landbouw naar duurzame coöperatie van Heerenboeren en zorgfunctie.
  • Omvorming landbouw naar een robuuste natuurverbinding.
  • Omvorming van landbouw naar Natuur-inclusief-Wonen.
  • Landgoedontwikkeling met biologische landbouw.
  • Ontwikkeling van tuinderij Nieuw-Balinge.
  • Ontwikkelgebieden voor natte landbouw.
  • Omvorming van intensieve landbouw naar een beschermd brongebied voor beekdal Loodiep.

Recreatie en toerisme

  • Omvorming van een intensieve kippenboerderij naar een landschapscamping met tinyhouses.
  • Vakantiepark “de bronzen emmer” behouden, zonder verdere uitbreiding.
  • Uitbreidingsmogelijkheden Bungalowpark de Hullen.
  • Uitbreidingsmogelijkheden voor Bungalowpark Het Zuiderveld.
  • Mogelijkheden voor B&B met aandacht voor leefbaarheid.
  • Ontwikkeling van nieuwe fietspaden.
  • Herstel van historische wegen tegelijk met recreatieve functie.
  • Informatiecentrum voor de streek, informatieplein en horeca.
  • Uitkijktorens in het gebied.
  • Natuurcampings.